Toekomstbestendige Wijk van de Toekomst

13 juli 2019 - Wijk van de Toekomst is een van de vijf programma’s van het Gelders Energieakkoord. Ambitie is dat in 2035 alle Gelderse woonwijken aardgasvrij zijn. Inmiddels zijn 18 wijken aangesloten bij dit kennis- en leerprogramma en zijn er 26 in voorbereiding. Wageningen Benedenbuurt en Nijmegen Dukenburg kwamen in aanmerking voor de BZK-subsidie grootschalige proeftuinen aardgasvrije wijken. Ermelo West en Arnhem Vredenburg/Kronenburg kwamen als proeftuin in aanmerking voor de Gelderse subsidie. In deze stand van zaken gaan we in op ervaringen tot nu toe, met name deze laatste twee proeftuinen.

Door: Jan Straatman

Proeftuin Ermelo West
De provincie Gelderland heeft de aanvraag van Ermelo West gehonoreerd met een subsidie van vijf miljoen euro. De titel van hun aanpak is veelzeggend: ‘Van voorlopers tot laatbloeiers: samen en in eigen tempo naar een aardgasvrije wijk’. Voorop staat de individuele keuzevrijheid van particuliere woningeigenaren. Elke woningeigenaar kiest zowel een technische en financiële oplossing, als een tempo dat bij hem past. Dus geen opgelegde collectieve oplossingen die hen in een bepaalde richting duwen. En geen tijdklem die snelle beslissingen afdwingt. Maar er is wel de ambitie om de wijk in 2026 aardgasvrij te hebben gemaakt, een hele uitdaging. De initiatiefnemers verwachten de woningeigenaren over de streep te trekken met een persoonlijk ‘aardgasvrij budget’ voor isolatie- en installatiemaatregelen. Binnen 5 jaar 80% aardgasvrij en 2 jaar extra voor de 20% achterblijvers die niet eerder wilden of konden.
De wijk bestaat uit 324 huurwoningen en 160 particuliere woningen. Voor de uitvoering heeft de gemeente een samenwerking gesmeed met bewoners, woningcorporatie UWOON, netbeheerder Alliander en het energieloket Veluwe Duurzaam.

Proeftuin Arnhem Smart Polder-Vredenburg/Kronenburg
Ook het initiatief Smart Polder in de wijk Vredenburg/Kronenburg kan rekenen op een subsidie van 5 miljoen euro van de provincie Gelderland. Smart Polder is een product van IF-technology en een samenwerking met  Waterschap Rivierenland, Engie, Firan om warmte- en koude winning uit oppervlaktewater in te zetten voor Vredenburg/Kronenburg. Aanleiding voor dit initiatief is de noodzakelijke vervanging van het gemaal. Met restwarmte (thermische energie) uit het oppervlaktewater (TEO), gecombineerd met Warmte Koude Opslag (WKO) kunnen woningen, kantoren en gebouwen van warmte en koude worden voorzien. Smart Polder werkt inmiddels samen met Liander, de gemeente Arnhem, drie grote corporaties (Portaal, Volkshuisvesting, Vivare) en twee vastgoedorganisaties (Rijsterborgh Vastgoed en het Rijksvastgoedbedrijf). Smart Polder heeft als doel om minimaal 550 sociale huurwoningen te verwarmen en 46.000 m2 bedrijfsruimte te verwarmen en koelen (vergelijkbaar met 1.156 woningen). In de toekomst kan dit warmtenet uitgebreid worden, onder andere naar particuliere eigenaren in gespikkeld bezit en woningen van particuliere beleggers. De eerste fase moet in 2026 afgerond zijn, zodat dit deel van Vredenburg/Kronenburg dan aardgasvrij is. Een van de eerste stappen nu is het informeren en be-trekken van de huurders.

18 Wijken van de Toekomst
De website van Wijk van de Toekomst en de figuur geven een overzicht van Wijken van de Toekomst en wijken die in voorbereiding zijn. Behalve de 18 officiële Wijken van de Toekomst zijn er enkele die zelfstandig aan de slag zijn, zoals Nijmegen Dukenburg en Arnhem Kronenburg. Het karakter van de wijken en hun aanpak zijn heel divers. Dorpen zoals Loenen en Laren versus stedelijke wijken zoals Spijkerbuurt, De Parken en Kerschoten. Initiatieven van onderop, zoals Hoogkamp, Craneveer en Wageningen versus initiatieven met een sterke regierol van de gemeente, zoals Zutphen en Vredenburg/Kronenburg, of een min of meer hybride wijkaanpak, zoals in Ermelo en Heveadorp. Een smalle benadering die gefocust is op energie, zoals in Heveadorp versus een brede of integrale benadering zoals Hengstdal, Arnhem West en Zilverkamp. Een schaalgrootte van enkele honderden, versus enkele duizenden huishoudens. Deze diversiteit komt het kennis- en leerprogramma ten goede; het levert kennis en ervaring op voor uiteenlopende situaties, zodat generiek instrumentarium beschikbaar komt waarmee voor elke wijk een aanpak op maat kan worden ontwikkeld. Want afstemming van de wijkaanpak op de lokale omstandigheden in de wijk blijkt essentieel.
In de praktijk kost het traject van eerste idee tot aanvraag voor aansluiting bij het programma Wijk van de Toekomst veel tijd. Het bij elkaar brengen van belanghouders met verschillende achtergronden en belangen en het verwerven van (bestuurlijk) draagvlak kost tijd. En die is bij veel gemeenten en bewonersorganisaties schaars. Het kennis- en leerprogramma Wijk van de Toekomst en de provinciale subsidie voor procesondersteuning maken het gemakkelijker om toch stappen te zetten. Daardoor is de pijplijn gevuld en sluiten steeds meer wijken zich aan.

Meer weten
Wil je meer weten over het programma Wijk van de Toekomst, de beschikbare handreikingen en methodieken, kijk dan op www.wijkvandetoekomst.nu of stuur een e-mail aan Jan Straatman.